Kernuitstap in 2025: terugblik op een eindeloze saga

Van de vele verbintenissen die in 2018 in het Belgisch Interfederaal Energiepact aangegaan zijn, is de kernuitstap tegen 2025 zeker de maatregel die de meeste ophef veroorzaakt heeft.

Aan de basis van dit besluit ligt de door Europa opgelegde ambitieuze klimaatdoelstelling om tegen 2050 een energievoorziening uit 100% hernieuwbare energiebronnen te bereiken. Een scenario in het hart van de energietransitie – soms bejubeld door voorstanders, soms betwist door tegenstanders – dat bepalend zal zijn voor de toekomst van de Belgische energiesector.

Terugblik op de Belgische kernsaga.

Struikelblokken bij een kernuitstap in België

In 2017 was 50% van de in België geproduceerde elektriciteit op basis van kernenergie. Dit is iets meer dan 40 TWh. Deze totale hoeveelheid geproduceerde elektriciteit moet dus gecompenseerd worden als kernenergie op termijn geëlimineerd wordt.

Volgens Elia, de beheerder van het hoogspanningsnet, zal – ongeacht het scenario – de bouw van nieuwe thermische centrales op basis van fossiele brandstoffen (gas, olie, steenkool) noodzakelijk zijn om de bevoorrading te verzekeren, zonder de energieafhankelijkheid van België te verhogen.

Voor Damien Ernst, specialist op vlak van energie aan de Universiteit Luik, zal de investering van de producenten in deze gasgestookte centrales aanzienlijke financiële en milieukosten met zich meebrengen. De aangekondigde sluiting van de centrales zou namelijk niet alleen tot een verhoging van de energiefactuur leiden, maar ook talrijke jobs zouden teloorgaan.

Mogen we er echt op hopen dat men de Europese doelstellingen inzake de vermindering van broeikasgassen kan bereiken en tegelijk de energiebevoorrading en de prijsstabiliteit in België kan garanderen?

Wat zijn de argumenten voor een kernuitstap in 2025?

Voor de voorstanders van een kernuitstap tegen 2025, onder wie federaal volksvertegenwoordiger en Ecolo/Groen-fractieleider Jean-Marc Nollet, is het antwoord ja! Aan argumenten en alternatieven ontbreekt het hen alvast niet:

• De ontwikkeling van hernieuwbare aardse, maritieme en zonne-energiebronnen zou de ontbrekende 3,6 Gw kunnen leveren.
• De ontwikkeling van hernieuwbare energiebronnen zou per MWh vier keer meer jobs opleveren dan kernenergie.
• Op termijn zal een koolstofvrije elektriciteitsproductie het mogelijk maken de uitstoot van broeikasgassen te verminderen en de door Europa vastgestelde doelstellingen te bereiken.
• De renovatie van een kerncentrale (of het bouwen van een nieuwe reactor) is duurder dan het ontmantelen ervan.
• België beleeft een sterke groei op vlak van hernieuwbare energie, met onder meer een groeiend aandeel van intermitterende energiebronnen (zonne- en windenergie) in het Belgische productiepark.
• Aanvullende energie die door kleine particuliere producenten aan het net geleverd wordt, kan bijdragen tot de continuïteit van de voorziening.
• De kosten van hernieuwbare energie dalen gestaag en drastisch (windenergie is goedkoper dan kernenergie).

We mogen tenslotte ook niet vergeten dat:

• kernenergie geen schone energie is, omdat de opslag van radioactief afval schadelijk is voor het milieu.
• in geval van een nucleair incident heel België, maar ook Nederland, Duitsland, Frankrijk en Luxemburg getroffen zouden worden.

De oplossing ligt dus in het compenseren van een deel van de elektriciteit die zou ontbreken, door de energie-efficiëntie te verbeteren, de opslagcapaciteit te vergroten (met name om het overschot van de huishoudelijke productie op te vangen) en door meer hernieuwbare energiebronnen te gebruiken, wat jobs zal opleveren en de continuïteit van de voorziening zal waarborgen.

>> Lees ook: De toekomst van de Belgische energiesector in handen van enkele leveranciers?

Wat is de impact op de energiefactuur van de Belgische consument?

Volgens een studie van 2018 van de voormalige minister van Energie, Marie-Christine Marghem, zouden de kosten van de kernuitstap vanaf 2025 slechts 15 euro (excl. btw) per jaar per huishouden bedragen. Volgens N-VA-parlementslid Bert Wollants zouden de gemiddelde extra kosten echter eerder 50 euro per jaar per huishouden bedragen.

Twee theorieën die tegengesproken worden door Ecolo, voor wie deze begrotingsramingen de kosten van alternatieven overschatten, de kosten van de verdere ingebruikname van de reactoren onderschatten en geen rekening houden met de economische kosten van het nucleaire risico.

Jean-Marc Nollet: “Een kernuitstap is noodzakelijk en mogelijk in 2025, zonder grote gevolgen voor onze uitstoot van broeikasgassen of voor de energiefactuur“. Dit zou zelfs de goedkoopste oplossing zijn. Op voorwaarde natuurlijk dat er nu een doeltreffend beleid gevoerd wordt en er doeltreffende maatregelen toegepast worden!

Termijn voor een kernuitstap in België: eindelijk een akkoord?

Op donderdag 23 december 2021 heeft de federale regering, na nachtelijk overleg en onderhandelingen, een akkoord bereikt over een kernuitstap in België. Maar wat houdt dit precies in?

In het akkoord is dan ook bepaald dat België in overeenstemming met de wet van 2003 het tegen 2025 zonder zijn oude reactoren zal moeten stellen. Om het risico op stroompannes te elimineren, zou de activering van de gasgestookte centrales van Awirs (Flémalle, provincie Luik) en Vilvoorde als alternatief weerhouden worden. Het probleem in het dossier? De weigering van de bouwvergunning voor de elektriciteitscentrale van Vilvoorde door Vlaams minister van Energie Zuhal Demir (N-VA).

Daarom hadden de regeringsleden het definitieve besluit eenmalig uitgesteld tot 18 maart 2022. Intussen konden politici nieuwe alternatieven voorstellen, zoals de bouw van gasgestookte elektriciteitscentrales op andere locaties. Hoewel het uiteindelijke doel is om de zeven reactoren die ons land telt buiten werking te stellen, was het toch mogelijk dat het besluit herzien werd als er in het voorjaar van 2022 geen akkoord bereikt werd.

België keert kernenergie echter niet volledig de rug toe. België pleit dan wel voor de sluiting van oude centrales, maar wil 100 miljoen euro investeren in “de kernenergie van de toekomst” (d.w.z. thorium, een metaal dat als brandstof voor de opwekking van elektriciteit gebruikt kan worden) en in centrales van de nieuwe generatie.

Een nieuw akkoord over de kerncentrales en de toekomst van hernieuwbare energiebronnen sinds maart 2022

Op 18 maart 2022 heeft de regering vergadert als gepland om de datum van de mogelijke kernuitstap in België te bespreken. De uitkomst? De twee kernreactoren Doel 4 en Tihange 3 (met een capaciteit van 2 GW) blijven nog 10 jaar onafgebroken open. Die zijn immers de twee jongste reactoren van het land. Waarom? De huidige oorlog tussen Oekraïne en Rusland en de drastische stijging van de energieprijzen die eruit voortvloeit. De oorspronkelijke wet van 2003 is dus eind maart herzien en gewijzigd. Toch heeft minister van Energie Tinne Van der Straeten bevestigd dat het maar om die twee reactoren ging en dat de andere reactoren wel stilgelegd worden op de geplande datum. Op 24 september 2022 is Doel 3 definitief stopgezet en Tihange 2 is begin 2023 aan de beurt.

Het doel van deze “energiedeal” is tweeledig:

1. De energiebevoorrading van het land verzekeren;
2. De overgang naar klimaatneutraliteit versnellen en tegelijkertijd de afhankelijkheid van fossiele branstoffen (en dus van andere exportlanden) te beperken.

Om dit tweede doel te bereiken is een investeringspakket van meer dan 1,1 miljard euro goedgekeurd, dat de volgende maatregelen moet helpen invoeren:

• De investerigen in offshore windenergie vergroten;
• De samenwerking met buurlanden versterken om één geïntegreerd offshore-netwerk te creëren;
• De windenergie op land aanmoedigen dankzij versoepelingen van de regeling voor luchtvaart en Defensie;
• Extra inspanningen financiëren voor de overgang naar waterstof en om België een sleutelland te maken voor de invoer en doorvoer van groene waterstof;
• Een verlaging van de btw van 21 naar 6 procent op warmtepompen en cv-ketels op zonne-energie, en op zonnepanelen voor woningen jonger dan 10 jaar;
• De uitfasering van niet-LED-verlichting in alle NMBS- en overheidsgebouwen;
• De installatie van laadstations voor elektrische voertuigen in de parkings van NMBS-stations;
• Het plaatsen van zonnepanelen op het dak van NMBS-stations en van federale overheidsgebouwen (die daar in aanmerking voor komen);
• Het bevriezen van de prijs van treintickets in 2023 om het gebruik van het openbaar vervoer te bevorderen, en de verdubbeling van goederentransport per spoor tegen 2030;
• Investeringen in nieuwe nucleaire technologieën, m.n. kleine modulaire kernreactoren (SMR).

Naast deze beslissingen heeft de regering zoals hierboven vermeld ook besloten om de opbouw van gascentrales niet uit te sluiten.

En wat als ook jij je nu eens zou inzetten door te kiezen voor een groene energieleverancier die zwaar investeert in hernieuwbare energie?

Bronnen:

• Questions sur la sécurité d’approvisionnement en Belgique (Elia);
• Ecolo assure que la sortie du nucléaire dès 2025 est l’option la moins chère (Le Vif);
• Si on veut fermer les centrales en 2025, il faut décider aujourd’hui comment les remplacer, prévient Elia (Le Soir);
• Sortie du nucléaire en 2025: la Belgique en a-t-elle les moyens financiers? (Rtbf);
• Towards 100% renewable Energy in Belgium by 2050 (SPW);
• Une belgique 100% renouvelable en 2050 ? (Les Amis De La Terre);
• Statistiques électricité (FEBEG);
• Accord trouvé sur la fin des réacteurs actuels en 2025 mais la Belgique ne tourne pas le dos au nucléaire (RTBF)